ABI (ای بی آی) چیست و چه فایده ای دارد

در خبرها و گزارشات پزشکی و سلامتی به زبان فارسی، گاهی از پا به عنوان "قلب دوم" یاد می شود. در منابع انگلیسی، از عضلات ساق پا بیشتر به عنوان قلب یاد می شود. اما چرا؟

عضلات ساق پا در تداوم جریان خون رسانی در کل بدن بسیار مهم و موثر هستند. عضله قلب، با هر پمپاژ خون را از قفسه سینه به همه جای بدن شامل اندام تحتانی (ران، ساق، مچ پا و انگشتان پا) پخش می کند اما در برگشت این خون به سمت قلب، عوامل مختلفی به ویژه عضلات و رگ های ساق پا و دریچه های درون رگ های ساق پا نقش دارند.

از سوی دیگر، حرکت بدن وابسته به سلامت رگ های (عروق) خون رسان و تغذیه کننده است. اگر اختلالی در این رگ ها مثل انسداد نسبی یا کامل پیش بیاید، پاها دچار مشکل جدی می شوند. سلامت کل بدن انسان شامل قلب و ریه و مغز هم وابسته به فعالیت فیزیکی مناسب و پیشگیری از گرفتگی رگ های تغذیه کننده است. گرفتگی رگ ها در قلب و مغز و ریه مساوی سکته و مرگ این اعضای حیاتی بدن است.      

تست ABI یا شاخص مچ پا به بازو یک تست تشخیصی ساده، غیر تهاجمی و بسیار مفید برای بررسی سلامت رگ ها (عروق) اندام تحتانی و پاها و تشخیص بیماری سرخرگ های (شریان‌ها) محیطی (Peripheral Arterial Disease - PAD) است.

در تست ABI یا Ankle-Brachial Index فشار خون در مچ پا و بازو اندازه‌گیری می‌شود. نسبت این دو فشار به هم، شاخص ABI  را نشان می‌دهد.

چه کسانی باید تست ABI انجام دهند؟

• بیماران با سابقه گرفتگی رگ های قلب یا مغز (یا سکته قلبی و سکته مغزی)
• مصرف کنندگان دخانیات (سیگار، قلیان، سیگار الکترونیک) یا مواجهه زیاد با آلودگی هوا
• مبتلایان به فشار خون بالا
• بیماران با سابقه‌ی کلسترول بالا
• بیماران مبتلا به دیابت
• افراد با سابقه‌ زخم‌های مزمن در پاها
• افرادی که درد پا هنگام راه رفتن دارند (لنگش متناوب)
• افراد بالای 60 سال که جهت چکاپ سلامت، می خواهند از وضعیت خونرسانی در پاهای خود آگاه شوند

این تست چگونه انجام می شود؟

فرد روی تخت دراز می‌کشد. فشار خون با دستگاه مخصوص (مثل فشارسنج دیجیتال) روی هر دو بازو و هر دو مچ پا گرفته می‌شود. حدود ۱۰-۱۵ دقیقه طول می‌کشد. این تست غیر تهاجمی است یعنی بدون درد و رگ گیری و بدون نیاز به آمادگی خاصی انجام می شود.

اگر نتیجه تست ABI، دقیق نباشد و دارای ابهام باشد از تست های دیگری مثل TBI استفاده می شود.

شاخص انگشت پا به بازو (TBI)، یک روش ساده و غیرتهاجمی برای تشخیص میزان خونرسانی به رگ های پا و انگشتان پا و شناسایی بیماری احتمالی انسداد نسبی تا انسداد کامل آن می باشد. کاربرد تست ABI نیز بررسی سلامت خونرسانی در اندام تحتانی و پاها است. تست TBI یا Toe-Brachial-Index در مواردی که دقت تست ABI کم باشد، به صورت ویژه ضرورت پیدا می کند. هنگامی که نتیجه تست ABI بیش از عدد 1.4 (یک و چهار دهم) باشد، دقت این تست با ابهام مواجه است. در این موارد، احتمال سفتی دیواره میانی رگ در اثر رسوب کلسیم مطرح است که در بیماران دیابتی بیشتر دیده می شود؛ در این هنگام استفاده از تست TBI دقیق تر و مناسب تر است. همچنین اگر در ناحیه مچ پا ضایعه پوستی وجود داشته باشد که امکان بستن نوار فشار سنج به دور آن امکانپذیر نباشد و در نتیجه انجام تست ABI ممکن نباشد، تست جایگزین TBI خواهد بود. در این تست، از انگشت شست پا استفاده می شود. سرخرگ های موجود در انگشتان دست و انگشتان پا به صورت معمول دچار کلسیفیکاسیون (رسوب کلسیم در دیواره رگ) نمی شوند بنابراین گزینه جایگزین خوبی بدین منظور هستند.    

تست TBI مثل تست ABI و همچنین تست PWI غیر تهاجمی است. یعنی برای انجام تست نیاز به تزریق، رگ گیری با سوزن یا آنژیوکت نیست و درد و سوزشی نیز به فرد یا بیمار تحمیل نمی شود.

همان طور که اشاره شد، براي ارزيابي كارآيي سرخرگ ها (شريان هاي) محيطي و بيماري سرخرگ هاي محيطي از تست تشخيصي به نام ABI استفاده مي شود. منظور از سرخرگ هاي محيطي بيشتر اشاره به سرخرگ هاي تغذيه كننده ران، ساق و مچ و انگشتان پا است. اما اين تست محدوديت هايي نيز در تعدادي از بيماران دارد. در افراد مبتلا به پرفشاري خون (فشار خون بالا) يا رسوب زياد كلسيم (كلسيفيكاسيون) در ديواره سرخرگ ها، انجام تست ABI ممکن است دقیق نباشد.

در اين بيماران استفاده از ABI ممكن است به نتايج گمراه كننده منجر شود. يك روش تشخيصي جديد و ابتكاري به نام شاخص جریان نبض (Pulse Wave Index) وجود دارد که از تکنولوژی تحلیل موج استفاده می کند. اين روش مستقل از نوسانات فشار خون يا رسوب زياد كلسيم در سرخرگ ها عمل مي كند و دستگاه آن در همه مراکز غربالگری و درمانی کشور وجود ندارد.

تست PWI مي تواند در كنار تست ABI دقت تشخيص بيماري سرخرگ هاي محيطي را افزايش دهد. به طور خاص در بيماران مبتلا به فشار خون بالا و ديابت تست PWI، ارزیابی دقيق تري نسبت به ABI دارد.

در تست ABI، از اندازه گيري و سنجش فشار خون در اندام فوقاني (دست ها) در مقايسه با اندام تحتاني (پاها) استفاده مي شود. اما در تست PWI از روش ديگري استفاده مي شود: آناليز سرعت و طول موجي كه نبض ها در سرخرگ هاي خوني ايجاد مي كنند. اين روش كه مستقيما سلامت سرخرگ ها را بررسي مي كند قدرت تشخيص بيماري سرخرگ هاي محيطي در مراحل ابتدايي را دارد. نتايج تست PWI در تركيب با نتايج تست ABI و TBI به تفسير دقيق تر و بهتر خونرساني به ران، ساق، مچ و انگشتان پا كمك می کند.  

در کلینیک قلب آتیه، با دستگاه پیشرفته و بروز امکان، انجام هر سه تست و تفسیر دقیق آن با حضور و نظارت پزشک وجود دارد. برای تعیین وقت، با منشی کلینیک تماس بگیرید.